Spis treści
Murale w nowym budownictwie i rewitalizacji
W nowoczesnych inwestycjach murale pełnią często rolę elementu identyfikacji wizualnej – pojawiają się na ścianach budynków mieszkalnych, biurowców, hoteli czy obiektów handlowych. Projekt może nawiązywać do historii miejsca, charakteru dzielnicy lub idei przyświecającej inwestorowi. Coraz częściej murale stają się też elementem koncepcji urbanistycznej – planowanym już na etapie projektu architektonicznego.
W przypadku starszych budynków i rewitalizacji mural stanowi doskonały sposób na odświeżenie zniszczonej lub nieestetycznej elewacji bez konieczności kosztownej przebudowy. Pozwala ukryć nierówności, ślady po dawnych reklamach czy instalacjach, a przy tym wprowadza nową jakość wizualną. Co ważne, odpowiednio dobrane materiały mogą poprawić ochronę powierzchni przed czynnikami atmosferycznymi, co przekłada się na wydłużenie żywotności fasady.
Murale coraz częściej powstają przy okazji prac dociepleniowych elewacji, szczególnie w blokach z wielkiej płyty.
Sztuka wymaga formalności
Podstawowym warunkiem wykonania muralu jest pisemna zgoda właściciela obiektu lub wspólnoty mieszkaniowej. W przypadku budynków należących do miasta decyzję podejmuje właściwa jednostka administracyjna. Wspólnota lub właściciel budynku odpowiada także za utrzymanie i konserwację muralu, dlatego coraz częściej zawierane są umowy określające prawa autorskie, czas ekspozycji i obowiązki stron. Może być także potrzebna zgoda na wykorzystanie wizerunków lub znaków towarowych.
Jeśli mural ma powstać na obiekcie zabytkowym lub w strefie objętej ochroną konserwatorską, konieczne jest uzyskanie pozwolenia konserwatora zabytków. W takiej sytuacji projekt musi być zgodny z wytycznymi dotyczącymi kolorystyki, techniki wykonania i wpływu na wygląd historycznej elewacji.
Zróżnicowane koszty wykonania muralu wielkoformatowego
Koszt wykonania muralu wielkoformatowego zależy od wielu czynników, nie tylko technicznych, bo nie zapominajmy, że jest to dzieło sztuki. Liczą się m.in.
powierzchnia muralu,
stan i przygotowanie podłoża,
złożoność projektu,
dostępność i warunki wykonania,
materiały i zabezpieczenia,
renoma twórcy.
Dlatego koszty są bardzo zróżnicowane i dla muralu o powierzchni od 100-200 mkw. mogą się różnić od 30 do 100 tys. zł.
Przykładowo koszt wykonania jednego z kieleckich murali (o powierzchni ok. 160 mkw.) wyniósł 70 tys. zł, a poznański mural o powierzchni 126 mkw. kosztował 55 tys. zł.
Murale coraz częściej na zamówienie i są finansowane przez:
miasta i samorządy,
mieszkańców – w ramach budżetów obywatelskich,
firmy prywatne, deweloperów i inwestorów,
fundacje, organizacje pozarządowe, powstają też w ramach festiwali sztuki.
W ostatnich latach wiele miast wprowadziło lub opracowuje tzw. polityki muralowe, które mają uporządkować zasady powstawania murali i zadbać o ich jakość artystyczną. Przykładem jest Kraków, w którym w 2022 r. opracowano „Założenia polityki muralowej”, wytyczne obowiązują też we Wrocławiu, a w niektórych innych miastach projekty murali są konsultowane i opiniowane.
Murale od dużych miast do mniejszych ośrodków
Murale w Polsce powstawały od lat 50. XX wieku, jednak zmieniał się ich charakter. Te nowoczesne zaczęły pojawiać się w latach 90., a prawdziwy boom na nie nastąpił w kolejnych dekadach. Zmieniał się też ich charakter, a w ciągu ostatnich dziesięciu lat widoczne jest zainteresowanie muralami o tematyce społecznej, ekologicznej i tematycznej, w tym – odwołujące się do lokalnej historii czy postaci. Obecnie murale powstają nie tylko w dużych miastach, gdzie zaczynała się ich kariera, ale także w mniejszych ośrodkach.
