Styropian nie kończy na śmietniku. Budowlanka odkryła złoto w odpadach

Styropian budowlany (EPS), powszechnie wykorzystywany jako materiał termoizolacyjny, odgrywa kluczową rolę w energooszczędnym budownictwie. Jednocześnie stanowi istotne wyzwanie w zakresie gospodarki odpadami. Ze względu na swoją strukturę i niską gęstość, odpady styropianowe zajmują dużą objętość, są trudne w transporcie, a w przypadku zanieczyszczenia tynkiem lub klejem – również w recyklingu. Coraz więcej firm w Polsce wdraża jednak nowoczesne technologie przetwarzania EPS, dzięki którym czysty styropian budowlany może być ponownie wykorzystany jako wartościowy surowiec.

– Styropian to materiał budowlany o dużej trwałości i długim cyklu życia. Dzięki swoim właściwościom nie traci parametrów w czasie, przez co prawidłowo wbudowany w przegrodę budynku służy mu najczęściej do końca istnienia danego obiektu, w praktyce nie stając się odpadem nawet przez 70-100 lat – mówi Kamil Kiejna prezes zarządu Polskiego Związku Producentów Styropianu.

Polska jest jednym z największych producentów styropianu w Europie, a łączna produkcja przekracza 300 tys. ton rocznie (ok. 15 mln m3), z czego około 4-6% to odpad budowlany.

– PSPS szacuje, że w Polsce rocznie powstaje około 15 000-18 000 ton odpadu ze styropianu budowlanego, co stanowi około 4-6 % całości produkowanego w naszym kraju styropianu. Około 90-95% z tych kilku procent powstających odpadów stanowią czyste ścinki, w pełni zawracane do procesu produkcji nowych płyt – dodaje Kamil Kiejna.

Odpady powstające w procesie produkcyjnym oraz podczas instalowania termoizolacji są odbierane przez samych producentów.

– Producenci styropianu w Polsce zwykle sami odbierają czyste odpady EPS z budowy i wprowadzają je ponownie do procesu produkcyjnego. W trosce o środowisko dążymy również do tego, aby odpady odbierane były tymi samymi pojazdami, które dostarczają wyroby na budowy. Firmy z branży EPS inwestują w linie do zbierania, sortowania, czyszczenia, kompaktowania i recyklingu styropianu. PSPS opracowało i wytyczne dotyczące prawidłowej segregacji styropianu, upowszechniając je z informacją, że odpady ze styropianu to cenny surowiec. Europejskie stowarzyszenie producentów styropianu EUMEPS, którego członkiem jest PSPS, opracowało standardy ułatwiające recykling (Design for recycling) – wyjaśnia Kamil Kiejna.

Zbiórkę i recykling styropianu prowadzą także wyspecjalizowane firmy zewnętrzne. Trafia do nich styropian budowlany, ale także opakowaniowy.

– Główne źródła styropianu, trafiającego do naszego zakładu to styropian budowlany – są to ścinki po montażu, niekiedy również odpad poprodukcyjny, ale to znacznie rzadziej. Duży procent stanowi też styropian opakowaniowy, ze sklepów i hurtowni RTV i AGD, czy firm zajmujących się wyposażeniem hoteli i siłowni. Jest też styropian pospożywczy, głównie po rybach i owocach morza – tak zwane fishboxy, który trzeba osobno segregować – mówi Piotr Wajcht, właściciel firmy Recykler Styropianu z Łodzi.

W praktyce dla recyklingu styropianu duże znaczenie ma jego czystość.

– Przyjmujemy każdy EPS. Nie ma znaczenia, czy to jest niebieski, biały czy szary. Tylko musi być czysty. Bez klei, siatek, zapraw, pianek, bez ziemi – dodaje Krzysztof Piestrzeniewicz, kierownik ds. logistyki i transportu w firmie Fasada System.

– Staramy się z klientem rozmawiać, żeby to były czyste odpady, bo polityka śmieciowa jest dość problematyczna – mówi Paweł Idczak, właściciel firmy Termo-Recykling.

Recykling styropianu pochodzącego z rozbiórek jest większym wyzwaniem, jednak jak mówi Kamil Kiejna z PSPS:

– Rozbiórki zaizolowanych budynków są w naszym kraju rzadkością. Styropian pochodzący z rozbiórek może być również odzyskiwany. Nawet zabrudzone  płyty mogą być mielone i stosowane jako izolacja wypełniająca ściany z pustką, izolacja podłóg oraz jako dodatek do styrobetonu. Jednocześnie dzięki programom edukacyjnym dla wykonawców i ich dobrym praktykom, prace coraz powszechniej prowadzone są w taki sposób aby ścinki EPS powstające w trakcie instalacji termoizolacji nie ulegały zabrudzeniu innymi odpadami budowlanymi i wydzielane były osobno.

Stosuje się także metodę, która ogranicza konieczność usuwania istniejącej już warstwy styropianu:

– Wychodząc naprzeciw rosnącym wymaganiom efektywności energetycznej budynków, branża ociepleń upowszechnia wykonywanie tzw. ociepleń na ocieplenia. Technologia pozwala doizolować budynki już ocieplone styropianem nową warstwą ocieplenia ze styropianu, bez konieczności zrywania starego ocieplenia. Pozwala nie tylko wydłużyć cykl życia styropianu w ociepleniach budynków, ale również ograniczyć ilość odpadów – mówi prezes PSPS.

Styropian budowlany EPS (spieniony polistyren ekspandowany) składa się w 98% z powietrza oraz 2% polistyrenu, spienionego za pomocą pary wodnej i środka spieniającego. W procesie recyklingu odzyskuje się pełnowartościowy polistyren, który następnie jest powtórnie wykorzystywany.

– Styropian najpierw segregujemy, następnie zagęszczamy, czyli „wyciskamy” powietrze. Taki produkt, gotowy do przetopienia, wysyłamy do firm zajmujących się produkcją wtryskową plastiku. Sami produkujemy też granulat styropianowy i taki surowiec, w zależności od stopnia czystości, może być stosowany do wylewek, czyli styrobetonu lub wypełnień mebli, siedzisk itp. – wyjaśnia Piotr Wajcht.

– Uzyskiwany regranulat jest też wykorzystywany do wypełniania szczelin dylatacyjnych, pustek w ścianach, czy izolacji stropów poddaszy – dodaje Paweł Idczak.

Materiał pochodzący z recyklingu jest również wykorzystywany w produkcji materiałów ociepleniowych – to tak zwany rEPS, który zawiera około 30% recyklatu.

Recykling styropianu pozostaje na stosunkowo niskim poziomie, a składa się na to kilka przyczyn. Jedną z nich jest brak zunifikowanego systemu odbioru odpadów styropianowych.

– W Polsce niestety nadal jest niska świadomość, co robić z odpadami i jakie działania podejmować, aby zwiększać ilość odpadów poddawanych recyklingowi. Problem nie dotyczy tylko styropianu. Staramy się śledzić przepływy, ale obowiązujący system klasyfikacji odpadów i stosowanych kodów, pod którymi zbierane są odpady, nie ułatwia sprawy. Wiemy, że aktualny poziom zbiórki powinien i mógłby być zdecydowanie wyższy, zarówno w obszarze styropianu opakowaniowego, jaki i budowlanego. Poszczególni producenci zrzeszeni w PSPS, wraz z firmami zajmującymi się odpadami oraz z recyklerami, pracują nad zunifikowanym systemem odbioru odpadu EPS – Kamil Kiejna z PSPS.

Przedstawiciele branży, zajmującej się odbiorem i recyklingiem styropianu wskazują również kilka innych kwestii. Jedną z podstawowych jest mały popyt na recyklat.

– Problemem jest klient, czyli docelowy odbiorca tego produktu, czy półproduktu, a także stosunkowo niska opłacalność – mówi Paweł Idczak z Termo Recyklingu.

– Jednym z wyzwań jest zbyt duża podaż i zalew materiału, który napływa z rynku chińskiego. Przez to jest mały popyt i niskie ceny wytwarzanego przez nas surowca – wskazuje Krzysztof Piestrzeniewicz z Fasada System.

Z kolei Piotr Wajcht z Recykler Styropianu mówi o problemach związanych z możliwością umiejscowienia i wymaganiami dotyczącymi magazynu, a także kosztami inwestycji.

– Chciałbym otworzyć kilka oddziałów w Polsce, ale najczęściej trzeba mieć własną działkę, bo trudno jest coś wynająć pod działalność związaną z odpadami. Właściciele nie chcą wynajmować terenu, bo boją się, że zostaną ze składowiskiem. Następnie teren i budynki trzeba przystosować, m.in. do warunków przeciwpożarowych. Najlepiej byłoby wznieść nowy budynek – mieć nowoczesny plac, magazyn, ale to są ogromne koszty, które przewyższają prowadzenie działalności.

Czasochłonne może być też uzyskanie pozwolenia:

– Mimo spełnienia wszystkich przepisów, na pierwsze zezwolenie czekaliśmy prawie rok, potem zmieniliśmy lokalizację, żeby powiększyć magazyn i poprawić warunki, w sumie uzyskanie wszystkich zezwoleń zajęło niemal dwa lata – dodaje Piotr Wajcht.

Bardzo praktycznym problemem jest też to, co jest zaletą styropianu – materiał jest lekki, ale bardzo przestrzenny. Podraża to koszty transportu, dając niewielki zysk: z ładunku tira styropianu, otrzymuje się paletę recyklatu o masie 800 kg.

W obszarze recyklingu polistyrenu jest duże pole do działania, a problem dotyczy nie tylko odpadów budowlanych, ale także styropianu opakowaniowego. O to, jakie regulacje unijne lub krajowe (np. ROP – rozszerzona odpowiedzialność producenta) będą miały największy wpływ na producentów styropianu w najbliższych latach, pytam prezesa Polskiego Stowarzyszenia Producentów Styropianu.

– Kluczowe będzie na pewno wprowadzenie osobnych kodów odpadowych  dla styropianu budowlanego oraz opakowaniowego, co zdecydowanie usprawniłoby proces śledzenia przepływu odpadów. ROP – tak, ale tylko pod warunkiem, że to branża EPS będzie dysponowała środkami z systemu, aby wspierać działania na rzecz zbiórki, sortowania i recyklingu. Z pewnością wszelkie inicjatywy powinny uwzględniać realne możliwości rynku oraz koszty niezbędnej transformacji – wspierać rozwój i innowacyjność poprzez systemem celów i zachęt, a nie stawiać wymagania i egzekwować je karami. Ważną regulacją może okazać się również wprowadzenie wymogów dotyczących minimalnej zawartości materiału z recyklingu w gotowym produkcie (takie jak np. rozwiązania przyjęte kilka lat temu we włoskim programie wsparcia termomodernizacji) – mówi Kamil Kiejna i podsumowuje – Polska jest największym rynkiem ociepleń ze styropianu w Europie, z pewnością mamy nie tylko obowiązek, ale również i potencjałby być również liderem recyklingu. Styropian to nie tylko świetny izolator, ale również cenny surowiec.