Afera w dopłatach do ogrzewania. Tysiące kotłów i pomp „bez papierów”

Organizacje branżowe – Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC), Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG) oraz Związek Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska – zwracają uwagę, że brak wpisu do bazy EPREL (European Product Registry for Energy Labelling) to nie błąd administracyjny, lecz naruszenie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 dotyczącego etykietowania energetycznego.

Ponieważ lista ZUM jest oficjalnym narzędziem wykorzystywanym przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) do weryfikacji urządzeń kwalifikujących się do dofinansowania w programie „Czyste Powietrze”, instytucje publiczne muszą zapewnić, że znajdujące się tam produkty spełniają wymogi prawa UE – w tym obowiązek rejestracji w bazie EPREL.

– Dopłaty do urządzeń grzewczych bez wpisu w EPREL to finansowanie produktów, które nie mają prawa być sprzedawane na rynku UE. Taka sytuacja trwa od wielu miesięcy i nie została do dziś skutecznie naprawiona przez administrację publiczną – podkreśla Paweł Lachman, prezes PORT PC.

Według analizy prawnej przedstawionej na początku 2025 roku finansowanie lub sprzedaż urządzeń bez wpisu do bazy EPREL nie są dopuszczalne w żadnym kraju Unii Europejskiej i mogą skutkować odpowiedzialnością cywilną decydentów z instytucji realizujących programy wsparcia publicznego.

Od początku 2025 roku organizacje PORT PC, SPIUG i APPLiA Polska apelowały do Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Ministerstwa Klimatu i Środowiska o pilną weryfikację listy ZUM i uzupełnienie danych.

Dopiero po analizie prawnej przedstawionej w marcu 2025 roku, wskazującej na naruszenie przepisów UE, instytucje publiczne zmieniły swoje stanowisko.

Zgodnie z obowiązującymi zasadami, wszystkie produkty na liście ZUM muszą posiadać numer rejestracyjny EPREL do 15 grudnia 2025 roku (techniczny wpis – do 10 listopada).

Mimo że problem był znany od miesięcy, administracja publiczna nie wstrzymała finansowania urządzeń bez wpisu do EPREL, lecz przedłużyła termin na uzupełnienie danych o ponad pół roku. Branża ostrzega, że to sprzeczne z przepisami unijnymi, które nie dopuszczają uznaniowości w tej kwestii.

Brak wpisu może mieć poważne skutki – urządzenia niewpisane do EPREL, finansowane w ramach programu „Czyste Powietrze”, mogą zostać uznane za niekwalifikowane wydatki podczas audytów środków unijnych.

– Mówimy nie tylko o dotacjach, ale o wprowadzaniu na rynek tysięcy urządzeń, które nie spełniają podstawowych wymogów prawnych UE. W tej sytuacji instytucje publiczne i organy kontrolne mają obowiązek natychmiast reagować, by zapewnić równe traktowanie firm i ochronę konsumentów – mówi Wojciech Konecki, prezes Związku Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska.

Z danych Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego z 31 października 2025 roku wynika, że bez numeru EPREL na liście ZUM znajduje się 2 366 kotłów na biomasę oraz 802 pompy ciepła. To odpowiednio 75% wszystkich kotłów na biomasę i 30% pomp ciepła zakwalifikowanych do programu „Czyste Powietrze”.

Choć brak numeru w rekordzie listy ZUM nie zawsze oznacza brak rejestracji w bazie, w praktyce istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że takie urządzenia nie są formalnie dopuszczone do obrotu w UE.

– Jeżeli dany produkt nie jest zarejestrowany w bazie EPREL, nie powinien być w ogóle sprzedawany – ani z dopłatą, ani bez niej. Baza EPREL została stworzona dla ochrony konsumentów, żeby produkty wprowadzane na rynek w krajach członkowskich UE odpowiadały ustalonym normom jakościowym. Potrzebne jest natychmiastowe i konsekwentne egzekwowanie obowiązujących przepisów wobec wszystkich producentów i równe stosowanie prawa przez instytucje nadzorujące rynek – podkreśla Janusz Starościk, prezes SPIUG.

Branża wskazuje, że taka sytuacja podważa wiarygodność programu „Czyste Powietrze” oraz zaufanie do systemu dopłat finansowanych z pieniędzy publicznych.

Organizacje PORT PC, SPIUG oraz Związek Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska zapowiadają złożenie raportu do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) oraz innych instytucji nadzorczych, wskazującego na systemowe naruszenie prawa unijnego dotyczącego etykietowania energetycznego i finansowania urządzeń niespełniających wymogów dopuszczenia do obrotu.

Branża oczekuje:

• natychmiastowego wstrzymania dopłat dla urządzeń bez numeru EPREL,

• publikacji listy producentów i dystrybutorów urządzeń bez wpisu,

• pełnej weryfikacji listy ZUM do końca 2025 roku,

• kontroli UOKiK wobec firm wprowadzających niezgodne z prawem produkty.

− Musimy mieć pewność, że lista ZUM odzyska wiarygodność i stanie się rzetelnym źródłem informacji o produktach rzeczywiście spełniających wymagania prawne i techniczne Unii Europejskiej – podkreślają wspólnie organizacje. − Egzekwowanie obowiązku wpisu do bazy EPREL to nie tylko formalność, lecz fundament uczciwej konkurencji i bezpieczeństwa konsumentów w całej Unii Europejskiej.