Spis treści
Systemowe naruszenie prawa unijnego
Brak wpisu w bazie EPREL (European Product Registry for Energy Labelling) to nie jest zwykły błąd administracyjny, ale naruszenie przepisów unijnych dotyczących etykietowania energetycznego i wprowadzania urządzeń do obrotu - ostrzegają organizacje branżowe: Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC), Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG) i Związek Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska.
Obowiązek wpisu do unijnej bazy EPREL wynika z art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 w sprawie etykietowania energetycznego. Ponieważ Lista ZUM jest oficjalnym narzędziem wykorzystywanym przez NFOŚiGW do weryfikacji urządzeń kwalifikujących się do dofinansowania w programie „Czyste Powietrze”, instytucje publiczne mają obowiązek zapewnić, że wszystkie produkty znajdujące się na tej liście spełniają wymogi prawa UE, w tym wymóg rejestracji w bazie EPREL. Każdy produkt objęty obowiązkiem etykietowania energetycznego musi być w niej zarejestrowany przed wprowadzeniem do obrotu. Brak wpisu oznacza, że produkt nie jest dopuszczony do sprzedaży na rynku UE. Branża od miesięcy apelowała o uregulowanie sytuacji i przywrócenie wiarygodności listy ZUM.
Dopłaty do urządzeń grzewczych bez wpisu w EPREL to finansowanie produktów, które nie mają prawa być sprzedawane na rynku UE. Taka sytuacja trwa od wielu miesięcy i nie została do dziś skutecznie naprawiona przez administrację publiczną – podkreśla Paweł Lachman, prezes PORT PC.
Według analizy prawnej dostarczonej do MKIŚ, MRiT i NFOŚiGW przez organizacje branżowe na początku 2025 roku, finansowanie lub sprzedaż urządzeń bez wpisu do bazy EPREL nie jest dopuszczalne w żadnym kraju UE i może skutkować odpowiedzialnością cywilną decydentów z instytucji realizujących programy wsparcia publicznego.
Sprawa ciągnie się od miesięcy
Organizacje branżowe od początku 2025 roku apelowały do IOŚ–PIB, NFOŚiGW i MKiŚ o pilną weryfikację i uzupełnienie danych na liście ZUM kwalifikującej urządzenia grzewcze do dofinansowań. Dopiero po przedstawieniu w marcu 2025 roku szczegółowej analizy prawnej wskazującej na możliwość naruszenia przepisów wynikających z prawa unijnego, nastąpiła zmiana stanowiska – wcześniej przez kilka miesięcy NFOŚiGW utrzymywał, że wpis do EPREL to wyłączna odpowiedzialność producentów i dystrybutorów urządzeń grzewczych.
Zgodnie z aktualnym regulaminem, wszystkie produkty znajdujące się na liście ZUM muszą posiadać numer rejestracyjny z bazy EPREL do 15 grudnia 2025 roku (techniczny wpis – do 10 listopada).
Mimo że instytucje publiczne od wielu miesięcy są świadome skali problemu, zamiast czasowo wstrzymać finansowanie urządzeń bez numeru EPREL, zdecydowały się dać producentom i dystrybutorom dodatkowy, ponad półroczny okres na uzupełnienie wpisów – do 15 grudnia 2025 roku.
Termin minął, mogą być problemy z rozliczeniem dotacji
Organizacje zwracają uwagę, że użyte przez IOŚ–PIB w komunikacie z 31 października sformułowanie „Aktualizacja wniosku po tym terminie wiąże się z ryzykiem czasowego zawieszenia urządzeń na liście” jest nieprecyzyjne i może wprowadzać w błąd, ponieważ prawo unijne nie przewiduje uznaniowości w przypadku braku wpisu do bazy EPREL. Po upływie tego terminu produkty bez wymaganego numeru EPREL nie powinny pozostać na liście ZUM ani być finansowane w nowych projektach.
W przypadku projektów już rozliczanych lub będących w trakcie rozliczeń, brak wpisu urządzeń do EPREL może prowadzić do zakwestionowania kwalifikowalności wydatków w audytach środków unijnych, z których finansowana jest obecna transza programu „Czyste Powietrze”.
Mówimy nie tylko o dotacjach, ale o wprowadzaniu na rynek tysięcy urządzeń, które nie spełniają podstawowych wymogów prawnych UE. W tej sytuacji instytucje publiczne i organy kontrolne mają obowiązek natychmiast reagować, by zapewnić równe traktowanie firm i ochronę konsumentów – mówi Wojciech Konecki, prezes Związku Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska.
Większość urządzeń nie ma wymaganej rejestracji
Według danych Instytutu Ochrony Środowiska – PIB z 31 października 2025 r., bez numeru rejestracyjnego do bazy EPREL na liście ZUM figuruje obecnie 2 366 kotłów na biomasę oraz 802 pompy ciepła. Jak wskazują szacunki organizacji branżowych, odpowiada to 75 proc. wszystkich obecnie zakwalifikowanych do dofinansowań kotłów na biomasę z tej listy oraz 30 proc. pomp ciepła.
Oczywiście, brak numeru EPREL w rekordzie listy ZUM nie zawsze oznacza brak rejestracji w bazie EPREL, ale wiąże się z bardzo dużym prawdopodobieństwem, że urządzenie nie jest w bazie EPREL i formalnie nie jest dopuszczone do obrotu w UE.
Mimo to takie urządzenia wciąż mogą otrzymywać finansowanie z publicznych środków w ramach programu „Czyste Powietrze”, co stanowi naruszenie zasad unijnych dotyczących przejrzystości i wydatkowania funduszy publicznych.
To poważnie podważa wiarygodność systemu dopłat w programie „Czyste Powietrze” oraz nadzoru nad rynkiem urządzeń grzewczych w Polsce - alarmują eksperci.
Jeżeli dany produkt nie jest zarejestrowany w bazie EPREL, nie powinien być w ogóle sprzedawany – ani z dopłatą, ani bez niej.
Baza EPREL została stworzona dla ochrony konsumentów, żeby produkty wprowadzane na rynek w krajach członkowskich UE odpowiadały ustalonym normom jakościowym. Potrzebne jest natychmiastowe i konsekwentne egzekwowanie obowiązujących przepisów wobec wszystkich producentów i równe stosowanie prawa przez instytucje nadzorujące rynek – podkreśla Janusz Starościk, prezes Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG).
Branża zapowiada reakcję
PORT PC, SPIUG i Związek Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska zapowiadają niezwłoczne przekazanie raportu do UOKiK i odpowiednich jednostek nadzorujących, wskazującego na systemowe naruszenie przepisów UE dotyczących etykietowania energetycznego i wykorzystania środków publicznych na finansowanie urządzeń, które nie spełniają wymogów dopuszczenia do obrotu.
Organizacje oczekują:
• natychmiastowego wstrzymania dopłat dla urządzeń bez numeru EPREL,
• publikacji listy urządzeń bez wpisu do EPREL wraz z nazwami producentów i dystrybutorów,
• pełnej weryfikacji listy ZUM przed końcem 2025 roku oraz podjęcia przez UOKiK działań kontrolnych wobec firm wprowadzających do obrotu niezgodne z prawem produkty.
Organizacje oczekują od MKiŚ oraz NFOŚiGW przedstawienia planu działań naprawczych i raportu z weryfikacji listy ZUM przed końcem roku.
Musimy mieć pewność, że lista ZUM odzyska wiarygodność i stanie się rzetelnym źródłem informacji o produktach rzeczywiście spełniających wymagania prawne i techniczne Unii Europejskiej – podkreślają wspólnie organizacje. − Egzekwowanie obowiązku wpisu do bazy EPREL to nie tylko formalność, lecz fundament uczciwej konkurencji i bezpieczeństwa konsumentów w całej Unii Europejskiej.
Źródło: PORT PC, SPIUG, APPLiA Polska
