Nie pomyl tych roślin z czosnkiem niedźwiedzim. Są śmiertelnie niebezpieczne

Czosnek niedźwiedzi jest rośliną cebulową. Wczesną wiosną rozwijają się jego podłużne, zielone liście, potem pojawiają się białe, gwiaździste kwiaty, wyrastające na szczycie nagich łodyżek. Czosnek niedźwiedzi rośnie dziko w Polsce. Najczęściej tworzy spore łany, co daje wrażenie obfitości występowania tej rośliny.

Trzeba jednak widzieć, że czosnek występuje głównie lokalnie, na południu Polski. I jest objęty częściową ochroną gatunkową. Oznacza to, że:

• można go zbierać wyłącznie na terenie województw: śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego,
• i wyłącznie wtedy, gdy mamy pozwolenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (właściwej ze względu na miejsce).

Dodatkowym warunkiem jest to, że można go zbierać wyłącznie ręcznie, pozostawiając co najmniej 75% populacji, nie wolno też uszkadzać części podziemnych roślin. Jednak bez ograniczeń można go uprawiać w ogrodzie – z zakupionych cebulek lub nasion.

Sprawdź: Gdzie i jak można zbierać czosnek niedźwiedzi, żeby nie zapłacić kary? Poznaj przepisy i wymagania

Najłatwiej posadzić cebulki czosnku, które można kupić w sklepach ogrodniczych. Tak jak inne wiosenne rośliny cebulowe, czosnek niedźwiedzi sadzi się jesienią (od sierpnia-września do października). Cebulki umieszcza się na głębokości równej ok. trzem wysokościom cebulek.
Czosnek niedźwiedzi można także uprawiać z nasion, ale muszą one przejść okres przechłodzenia (stratyfikacji). W praktyce oznacza to, że najlepiej posiać go późną jesienią (w październiku-listopadzie).

Czosnek niedźwiedzi nie jest trudny w uprawie, ale trzeba mu zapewnić odpowiednie warunki. W naturze rośnie w widnych lasach i zaroślach, i takie warunki trzeba zapewnić mu w ogrodzie. Najlepiej posadzić go pod drzewami lub krzewami, które zrzucają liście na zimę. Dzięki temu wiosną, zanim wypuszczą liście, będzie miał odpowiednią ilość światła, a latem – zapewniony cień. W miejscu nasłonecznionym jego uprawa nie będzie wydajna, a roślina szybko zginie.

Trzeba też zadbać o żyzną, przepuszczalną ziemię, bogatą w próchnicę. Miejsce pod jego uprawę warto zasilić kompostem lub ziemią liściową. Podłoże powinno też być lekko wilgotne i mieć obojętny lub lekko zasadowy odczyn.
Roślina, poza zapewnieniem odpowiednich warunków, nie wymaga pielęgnacji. Jest odporna na mróz. Jesienią, w miejscu, gdzie rośnie, warto pozostawić warstwę niezgrabionych liści. Zapewni to odpowiednią jakość ziemi (i dodatkowe zabezpieczenie przed mrozem).

Liście czosnku niedźwiedziego coraz częściej pojawią się już w marcu, a w kwietniu i maju są najsmaczniejsze i najbardziej aromatyczne. Potem, gdy wyrastają kwiaty, liście stają się łykowate i mniej pachnące, a wkrótce – żółkną i zamierają. Pędy z kwiatami, a potem owocami i nasionami, pozostają nieco dłużej. W dobrych warunkach czosnek niedźwiedzi rozsiewa się sam, rozrasta się też przez cebulki przybyszowe. Jeśli mieszkamy na południu Polski, może się zdarzyć, że czosnek niedźwiedzi sam „wprowadzi się” do naszego ogrodu.

Uwaga: ponieważ czosnek latem zniknie z ogrodu, zapamiętajmy, gdzie rośnie. To ważne, żeby nie uszkodzić cebulek, np. podczas sadzenia innych roślin, czy przekopywania ziemi.

Liście czosnku niedźwiedziego najlepiej zbierać na bieżąco. Z jednej cebulki wyrasta najczęściej kilka liści. Rozwijają się one sukcesywnie. Starajmy się nie zrywać wszystkich liści z jednego miejsca. Są one potrzebne roślinie do tego, żeby odżywić cebulkę i żeby roślina wyrosła w następnym sezonie.

Wydawać by się mogło, że skoro czosnek niedźwiedzi zbieramy z ogrodu, to jest to w pełni bezpieczne. Jednak właśnie w ogrodach rosną rośliny, których liście są podobne do czosnku, ale powodują ciężkie, a nawet śmiertelne zatrucia. Przypadki ich pomylenia niestety zdarzają się, a skutki bywają tragiczne.

Najbardziej podobna, a jednocześnie niebezpieczna jest konwalia majowa. Wprawdzie jej liście najczęściej wyrastają później niż czosnku, wiele jednak zależy od pogody i warunków w danym roku. Bywają lata, że pojawiają się one w tym samym czasie. Najczęściej schyłkowa faza rozwoju czosnku pokrywa się z początkiem konwalii. Konwalie również tworzą „łany” podobne do czosnku. Jak odróżnić te rośliny? Przede wszystkim konwalie nie pachną czosnkiem! Ich liście są też inaczej osadzone – mówiąc w uproszczeniu, najczęściej wyrastają po dwa z jednej, wspólnej „łodyżki”. U czosnku, każdy liść ma osobny „ogonek”.

Inną trującą rośliną, z którą można pomylić czosnek niedźwiedzi, jest zimowit jesienny. Te rośliny mają dość specyficzny rozwój. Jesienią pojawiają się ich kwiaty, podobne do krokusów, ale wcześniej, najczęściej od marca do maja (w zależności od tego, jaka jest pogoda), wyrastają same liście. Są one dłuższe i węższe niż liście czosnku, są też inaczej osadzone, jednak zdarzają się przypadki takich, śmiertelnych pomyłek. Szczególnie podobne są bardzo młode liście obu gatunków, jednak liście zimowitu również nie pachną czosnkiem.

Trzeba również uważać na młode liście ciemiężycy białej oraz czarnej. Nie są one bardzo popularne, ale bywają uprawiane jako rośliny ozdobne. Obie są śmiertelnie trujące. Ich liście są krąglejsze niż czosnku niedźwiedziego i mają charakterystyczne unerwienie (wyglądają, jakby ich blaszki były żebrowane wzdłuż).

Uwaga: Zarówno konwalie, jak i ciemiężyce rosną w Polsce również dziko, więc jeśli, zgodnie z przepisami, zbieramy czosnek w lesie, uważajmy również tam.

Źródła

• Gilotta, I., Brvar, M., Accidental poisoning with Veratrum album mistaken for wild garlic (Allium ursinum), November 2010, Clinical Toxicology 48(9):949-52
• Pilegaard, K., Ramson confusable with poisonous plants, National Food Institute no. 2, 2012
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. 2014 poz. 1409)
• Sundov, Z., et al., Fatal colchicine poisoning by accidental ingestion of meadow saffron-case report , Forensic Sci Int. 2005 May 10;149(2-3):253-6